Zeilen
Hier vind je de artikelen die ik heb geschreven voor Zeilen Magazine. Over legendarische zeilers, mooie zeilreizen, maritieme uitvindingen en gewoon het plezier van het zeilen zelf.
Chas Gerretsen:
‘Backpacker op Zee’
Chas Gerretsen (1943) begon zijn werkende leven als glazenwasser, daarna tapijtensjouwer, kelner, taxichauffeur, cowboy, krokodillenjager en beroepssoldaat, werd vervolgens succesvol als professionele (oorlogs)fotograaf, en voer na deze vele levens meer dan drie decennia in een zeilboot de wereld over.
Fons Oerlemans:
‘Geboren avonturier’
Zeilen op een vlot, met een omgebouwde stoomketel en in een fles: avonturen die klinken als een jongensboek. De Vlaming Fons Oerlemans lééfde zijn jongensboek, in dergelijke vreemde voertuigen. En niet op een achterafplasje, maar over de Atlantische Oceaan.
Pieter Jan Hagens:
‘Gepassioneerde laatbloeier’
Pieter Jan Hagens transformeerde van salonzeiler naar zeezeiler. Pas later in zijn leven kwam hij erachter dat hij dat veel eerder had moeten doen. Inmiddels is hij verslingerd aan het zeilen en het bijbehorende gevoel van vrijheid.
Tanja Visser: ‘Maidentrip into Sailinghistory’
Eind jaren tachtig meldde Tanja Visser zich aan voor deelname aan de Whitbread Round the World Race. Ze voer mee op Maiden, de eerste boot met een geheel uit vrouwen bestaande bemanning. Ze streden op het scherpst van de snede. Pas later drong het besef door dat ze een historisch avontuur had beleefd.
Akko Kalma en Ada Kerkstra: ‘onbevangen wereldreizigers’
Iconische schepen als de Beagle, Kon Tiki en Batavia vormden de basis voor het vaarplan van Ada Kerkstra en Akko Kalma. Het plan: met hun White Haze de routes van deze schepen verkennen. Gedurende zes jaar voeren ze onbevangen over de wereld.
Yvonne Kuijpers en Paul Matthijssen: ‘real oceanpeople’
Dat Yvonne Kuijpers en Paul Matthijssen zouden gaan varen stond vast. Maar wanneer en hoe, dat was lange tijd onzeker. Een advertentie voor een tweedehands windvaan in Zeilen zou hun levensloop bepalen.
Eef Willems: haar eigen vaarwijzer
Een grootzeil waait uit de lijken, en Eef Willems wil alleen nog maar varen. Het is geen stoerdoenerij, maar komt voort uit een hevig verlangen naar de zee met haar ‘knisperende licht’. En naar ijs. Lees hier het verhaal van Eef Willems.
Ingrid Adriaans: verliefd op Japan en Haringvliet
Ingrid Adriaans wilde beren zien, bouwde zelf een boot en zeilde er mee naar Alaska. Samen met haar partner voer ze ongewone routes. Geen passaatzeilen voor haar. En zowel aan Japan als Haringvliet verklaart ze de liefde. Lees hier haar verhaal.
Cees van Staal: zeeman en verhalenverteller
Cees van Staal was voor alles een zeeman. Hoewel hij ook in de reclamewereld naam had gemaakt en memorabel werk leverde, deed hij dat voornamelijk om zijn vrijheid te kunnen vinden in het leven op zee.
Lees hier zijn verhaal.
Martin Heineke: Ridder van Loosdrecht
Martin Heineke werd eens de ‘Koning van Loosdrecht’ genoemd. Hij is namelijk recordhouder met 18 Nederlandse Kampioenschappen in diverse wedstrijdklassen. Veel daarvan won hij op zijn eigen Loosdrechtse Plassen. In 2018 behaagde het de koning om hem tot ridder te slaan. Een gesprek met de koning en de ridder van Loosdrecht
Eilco Kasemier had een horizon vol dromen
Op 2 juni 2018 overleed Eilco Kasemier, exact 97 jaar nadat hij werd geboren. Voor veel mensen, en ook voor mij, was hij een icoon van solozeilen en levenslust. Ik had het geluk hem een aantal jaren geleden nog te spreken voor Zeilen Magazine. Hij was broos, maar zat nog steeds vol verhalen. Lees hier over zijn opmerkelijke avontuur.
Vrijwillig ballingschap op Elba
Napoleon Bonaparte werd in 1814 naar Elba verbannen, wij zochten er tijdens een zomer met een huurboot vrijwillig ballingschap voor een week. Met voornamelijk zeilervaring op de eigen boot in Nederlands vaarwater is zo’n exotisch klinkende bestemming op een huurboot iets geheel nieuws. Hoe bevalt dat?
Gerbrant van Vledder: golvenfluisteraar
Gerbrant van Vledder is betrokken geraakt bij een zeer bijzondere zeilervaring. In deze tijd van GPS en techniek kwam hij in aanraking met de kunst van golfnavigatie. De nieuwsgierigheid van de zeiler en wetenschapper was onmiddellijk gewekt. En die van ons ook: hoe zit dat, navigeren op de golven?
Frans Maas: professioneel hobbysit
Frans Maas is vooral bekend als ontwerper. Maar Maas was ook een fervent wedstrijdzeiler. Op 1 juli 2017 werd bekend dat Maas tijdens een zeilwedstrijd was verongelukt, met als oorzaak een afgebroken kiel. Ik sprak hem toevallig een week voor dat fatale ongeluk over zijn zeilersleven.
Rokus de Groot: een perfectionistische chaoot
Rokus de Groot was naast fervente wedstrijdzeiler een markante persoonlijkheid. Zijn deelname aan meer dan veertig edities van de 24 Uurs Race alleen al maakt hem tot een bijzondere zeiler. Om te weten wie hij was ging ik op zoek bij twee mensen die hem goed gekend hebben.
Hans Vandersmissen: pragmatische purist
Hans Vandersmissen noemde zichzelf spottend een ‘man van het midden’ maar was allesbehalve dat. Hij was op zijn zachtst gezegd kleurrijk, door zijn authenticiteit en duidelijke opvattingen. Een nadere kennismaking, onder anderen via zijn zoon Victor, leert dat een purist ook pragmatisch kan zijn.
Adriaan Hoekmeijer: vrijheid via het canvas
Adriaan Hoekmeijer wilde eigenlijk kunstschilder worden. Maar dat was volgens zijn vader geen beroep. Dan maar de zeevaartschool, dat leek voor de jonge hobbyzeiler wel een passend alternatief. Het zou hem terugbrengen naar het canvas.
Ed Conijn: hout, staal, maar vooral polyester
Ed Conijn werd geboren in een familie van houthandelaren en ging de zeeën op in een boot van staal. Maar hij zou definitief zijn naam in de watersport laten voortleven met de introductie en ontwikkeling van boten van polyester. Tegelijkertijd was hij een succesvol wedstrijdzeiler.
Paul Wahlen: getrouwd met avontuur
‘Paul Wahlen was getrouwd met De Avontuur’, vertelt zijn zus Bea. De Avontuur, dat was het zeilend vrachtschip waarop hij voer, van 1980 tot 2004. Je zou kunnen zeggen dat Paul Wahlen ook getrouwd was met het avontuur. Dat was een bijzonder huwelijk, want Paul Wahlen leefde zijn droom. Op zijn geheel eigen wijze.
Mark Slats: diepe dalen, hoge pieken
Mark Slats is iemand van wie de bucket list alleen maar voller lijkt te worden naarmate hij meer dromen heeft gerealiseerd. Een avonturier die leeft voor het zeilen, en tussendoor met zijn blote handen wilde zwijnen vangt om de boordkas te spekken. Elke reis zit vol verhalen, elk verhaal doet hem verlangen naar een nieuwe reis.
Sea Scout Geert van der Kolk
Voor trouwe lezers van Zeilen zal Geert van der Kolk geen onbekende zijn. Zo publiceerde hij zelf regelmatig in dit blad. Toch is er nog veel over deze schrijvende zeiler op te tekenen, zo bleek toen ik met hem in gesprek ging. Over bootschool en alligators. En over Geert van der Kolk natuurlijk.
Klassiek zeeman Dick Huges
Toen de elektronica zijn opmars deed in de zeilerij stond de ervaren Dick Huges naar eigen zeggen voor een keuze: ga ik daarin mee of ga ik een andere kant op? Hij deed beide: Huges vaart met GPS, maar kan zichzelf ook prima redden met sextant en een aantal elastieken. En dat laatste vindt hij veel leuker. Ik zocht hem op om meer te weten te komen over zijn beweegredenen.
Zeilprof en maritiem specialist Annick Conijn
Elke maand laat Zeilen in de rubriek Zeilprof iemand aan het woord over zijn of haar maritieme werk en alles wat daarbij komt kijken. In deze aflevering: marketing specialist Annick Conijn, in dienst van familiebedrijf Contest Yachts in Medemblik.
Aad en Hella Twigt zijn zelfverklaarde zeezigeuners
Zodra ze aan de wal zijn begint het zeezout al weer te kriebelen. Waarnaartoe? Dat maakt niet zoveel uit. Als ze maar aan boord zijn. In hun geschreven reisverslagen zit een behoorlijke portie menselijke twijfel en zelfs levensgevaar. Maar wanneer ik Aad en Hella Twigt opzoek zie ik vooral passie voor het onderweg zijn.
Bertus Buys is de Haringkoning op zee
Als jongen begonnen met varen op een haringlogger. Als man begonnen met venten vanaf een haringkar. Als zakenman uitgegroeid tot de Haringkoning van Den Haag. In het gesprek dat ik met Bertus Buys heb blijkt dit een natuurlijk aanloop te zijn naar een carrière als solozeiler. Hoe dat zit vertelt Bertus Buys in een gesprek waar de verhalen elkaar opvolgen als golven voor de Scheveningse kust.
Voor Piet Vroon geldt: twintig keer is scheepsrecht
Op zeilhelden.nl wordt Piet Vroon ‘de vader van het zeezeilen’ genoemd. Als het om wedstrijdzeilen gaat heeft hij niet alleen een deelnemerslijst maar ook een erelijst waar je mee thuis kunt komen. En dat heeft hij dan ook altijd gedaan, zelfs na de beruchte Fastnet Race van 1979. Geen rare dingen doen. Wat geluk hebben. Daarmee lijkt Vroon zijn eigen successen te willen verklaren. Maar is dat wel het hele verhaal?
Zeezwerver Wim van Dijk op zoek naar muiters
Toen de jonge Wim van Dijk bij de zeeverkenners zat kwam hij in aanraking met het verhaal van de beroemde muiterij op de Bounty. Hij nam zich voor om ooit de muiters te ontmoeten. Dan kon natuurlijk niet, want die waren al twee eeuwen dood. Toch wilde Van Dijk naar Pitcairn eiland toe zeilen, waar ze begraven liggen. Dat kon ook niet, volgens velen, want zijn bootje mat slechts 7,2 meter. Maar Van Dijk deed het toch.
Pleun van der Lugt: ver weg
Over Pleun van der Lugt is niet zoveel bekend, behalve zijn bijzondere zeilprestaties. Hij leeft buiten beeld, althans voor ons, in het verre Nieuw-Zeeland. Interviews geven doet hij ook niet. Dat maakte het voor mij extra uitdagend om hem toch te willen portretteren in deze aflevering van Onbekende Beroemdheid voor Zeilen Magazine.
Fokke Visser, avonturier op een jonk
Dit jaar is het precies 50 jaar geleden dat Fokke Visser op een Chinese jonk de reis van zijn leven maakte. Vooraf kende hij het schip niet, net zo min als hij de overige negen bemanningsleden eerder had ontmoet. Toch voer hij er in honderd dagen mee van Hong Kong naar Cannes. Helemaal zonder slag of stoot ging dat niet. Maar wel met veel plezier.
Aangeschoten zeilers: over de historische rol van alcohol in de zeilvaart
Alcohol en zeilen, gaat dat samen? Niet echt, zou je uit veiligheidsoverwegingen misschien zeggen. Maar al eeuwenlang zijn ze met elkaar verbonden, om diverse redenen, waarvan het tegenwoordige Happy Hour in de haven na een dag zeilen er maar één is. We geven een rondje historie.
Eerdes Koude Kusten
Eerde Beulakker was iemand die in zijn zeilende leven vooral koude kusten aandeed. Zijn boot, de zee, zijn vrouw en de kou waren zijn trouwste metgezellen. Hoe kan het ook anders bij iemand die als kind Erik de Noorman werd genoemd?
De uitvinding van stuur- en bakboord
Dat het gebruik van vaste benamingen voor de zijden van een boot handiger werkt dan ‘links’ en ‘rechts’ wordt snel duidelijk wanneer niet iedereen op het dek met zijn neus in de vaarrichting staat. Maar hoe komen we aan de termen bakboord en stuurboord?
De uitvinding van De Vliegende Hollander
De meesten van ons willen na een potje varen toch ook wel weer eens land aandoen. Dat willen de opvarenden van het spookschip De Vliegende Hollander ook al enkele eeuwen lang, maar hen is het niet gegund. De duivel heeft ze gedoemd om voor altijd op zee te blijven rondspoken.
De uitvinding van het Zeemansgraf
Historisch gezien lijkt het erop dat naar zee gaan betekende dat je je met de dood bezig hield. De gouden oorring in het oor van een zeeman kon na zijn dood dienen als betaling voor de begrafenis, wanneer zijn lichaam na schipbreuk of een val overboord ergens zou aanspoelen.
De uitvinding van Diepzeeduiken
Iedereen die wel eens in het water onder een omgekeerd bootje heeft gedreven, ademhalend in de daar aanwezige luchtbel, heeft in een rudimentair soort duikerklok gezeten. De duikersklok heeft het diepzeeduiken mogelijk gemaakt. Lees hier hoe en waarom.
De uitvinding van het boegbeeld
In een maritieme wereld die lang geleden naast onbekendheid ook nog bevolkt werd door zeemonsters en boze geesten was een zekere mate van bescherming welkom. Omdat zeemonsters de boeg van het Vikingschip natuurlijk als eerste zouden waarnemen, werd dat de plek voor het uiten van dreiging in de vorm van een strijdlustig Boegbeeld.
De uitvinding van de Bermudadriehoek
Als schrijver Charles Berlitz in 1974 zijn versie van enkele mysterieuze verdwijningen in de driehoek tussen Miami, Puerto Rico en Bermuda beschrijft, wordt de Bermudadriehoek even dreigend als bekend.
De uitvinding van de zuidwestenwind
Nee, natuurlijk is Zuidwestenwind niet uitgevonden. Maar er is wel door een natuurkundige uitgevonden waardoor dit in onze contreien een dominante windrichting is: het corioliseffect. Het is even opletten bij de uitleg, maar daarna weet je waarom hier vaak de zuidwestenwind waait.
De uitvinding van Verkeersscheidingsstelsels
Met onder anderen Rotterdam als wereldhaven en het Kanaal als flessenhals tussen Engeland en Frankrijk is duidelijk dat je het vaarverkeer op een drukbevaren vaarwater als de Noordzee niet aan zijn eigen grillen kan overlaten. Daarom werden er al aan het eind van de negentiende eeuw routeringsafspraken gemaakt voor het bevaren van het Kanaal.
De uitvinding van de Weersverwachting
Vroeger zorgden de Griekse goden voor het weer. Zeus deed de hemel bliksemen, Boreas wás de noordenwind en zorgde voor stormen en golven, Zephyrus blies uit het westen, en Eurus en Notus uit oost en zuid. En ja, als de goden aan de knoppen zitten zie je het weer niet als iets wat je kunt voorspellen.
De uitvinding van het vlaggenschip
Een Vlaggenschip heeft zijn naam van oorsprong simpelweg van de vlag die gehesen kon worden om aan te geven op welk schip van een vloot zich de hoogste officier bevond. Dan kon elk schip zijn, in theorie, want een vlag is flexibel.
De uitvinding van de boot
De term ‘Boot’ stamt af van het Germaanse baita, wat weer een afgeleide zou zijn van het Indo-Europese bheid. Spreek dat uit en je hoort er iets van terug in ‘beitel’ of ‘bijten’, als je van goede wil bent. Oorspronkelijk zou bheid staan voor splijten of doorsteken – precies dat wat je met een boomstam zou moeten doen als je daarin zou willen varen.
De uitvinding van Robinson Crusoe
De Schot Alexander Selkirk was een opvliegend bemanningslid. Hij voer mee op de Cinque Ports, een Engels kapersschip dat in 1704 langs de kust van Zuid-Amerika voer, op zoek naar Spaans goud.
De uitvinding van Spookeilanden
Eilanden kun je niet uitvinden, die kan je alleen ontdekken, zou je zeggen. Maar dat is niet helemaal waar, zo laat de geschiedenis zien. Zo meldden eind 2012 enkele nieuwsberichten over het eiland Sandy Island, dat onvindbaar bleek.
De uitvinding van de Wereldomzeiling
Voor navigatoren is de wereld nooit plat geweest. Gestudeerde mensen hebben altijd geweten dat de wereld rond was. De Griek Eratosthenes had al in de 3de eeuw v.Chr. redelijk nauwkeurig de omtrek van de aardbol berekend. En die wereld, die kan gerond worden, met bootjes.
Teunis Pronker was de Laatste Nederlandse Kapitein ter Groote Zeilvaart
Op een foto uit 1886 zien we stuurman Teunis Pronker onverschrokken de camera in kijken – armen over elkaar, gestreept overhemd, pijp scheef in de mond en pet op de kop. Zo ongeveer hoort een 19de eeuwse zeeman eruit te zien, lijkt de foto te willen zeggen. Het beeld staat voor een tijdperk dat Pronker afsloot, als de laatste Nederlandse kapitein ter Groote Zeilvaart.
Joseph Schabracq was zeiler tegen wil en dank op de Lutine
Joseph Schabracq voer mee op het schip dat na haar ondergang de gemoederen bezig zou houden tot op de dag van vandaag – en morgen, waarschijnlijk, want de raadselen rond de driemaster waarop hij de Noordzee overstak zijn nog steeds niet helemaal opgelost. Wie was Joseph Schabracq? Wat deed hij aan boord van een oorlogsschip? En: overleefde hij het dramatische einde van het zeilend fregat? (Met dank aan Martin Hendriksma, auteur van Lutine, voor zijn medewerking bij het maken van dit artikel voor Zeilen.)
Marco Käller en zijn gefluisterde zeeverhalen
Wie zich tussen IJsselmeer en Waddenzee begeeft is misschien in Makkum wel eens binnengelopen bij Galerie Marco Käller. Het leven van deze kunstschilder zit vol bootjes. De ene keer vormt het zeilen de inspiratie voor het schilderen, de andere keer is het andersom. Een portret van een leven dat zich afspeelt tussen een lekke Sharpie en gefluisterde zeeverhalen.
Jean Heylbroeck: ‘Geen paradijs zonder stress’
Jean Heylbroeck zeilde in vijf jaar de wereld rond, pakte na thuiskomst zijn logboeken en begon te schrijven. Dat resulteerde in De Wereld is Rond, een veel gelezen zeilboek. Een gesprek dat ik had met de Vlaamse zeiler Jean Heylbroeck maakt duidelijk dat de boektitel meer behelst dan op het eerste gezicht duidelijk is.
Nautisch manager: Richard Slootweg
Misschien heeft u hem gezien in Beagle, de VPRO-serie uit 2009-2010 die dit jaar is herhaald. Richard Slootweg is kapitein van Clipper Stad Amsterdam, het schip waar de beroemde reis van Darwin mee werd nagebootst. Slootweg’s blonde haren staken zonnig af tegen de blauwe zeeën. Of misschien heeft u wel eens met hem meegevaren, op Stad Amsterdam, Swan fan Makkum of elders.
Flyer Fly Fast
‘Het weer was op zijn slechtst’, schrijft Morin Scott. ‘Vanuit de kajuit kon Conny door de patrijspoorten aan beide kanten tegelijk groen water zien! Zoals steeds wanneer er een grote golf was overgekomen riep ik naar Conny: “Ik ben er nog.”’ Dan slaat de boot plat en loopt vol. ‘Terwijl het water uit de rubber slang gutste kwam Conny’s vraag: “Doorpompen?” Waarop ik “ja” antwoordde. Toen riep hij: “Zeil in godsnaam rustig tot ik dit allemaal heb weggewerkt, anders zijn we er geweest!”’ Verder lezen…
De uitvinding van piraten en kapers
In de tijd van de vroegere zeeslagen was een kaper iets anders dan een piraat. Piraten waren particuliere criminelen. Echte schurken dus, met ooglapjes en houten poten. Sir Francis Drake en Piet Hein vonden zichzelf zeker geen piraten. De vraag is of het in het strijdgewoel voor de slachtoffers enig verschil maakte. Verder lezen…
De uitvinding van Amerika (door twee zeilers en een kaartenmaker)
Jazeker, Amerika is een nautische uitvinding. En niet alleen doordat degenen die de Nieuwe Wereld ontdekten er eerste met een bootje naar toe moesten varen. Verder lezen…
De uitvinding van het aandeel
Bepaalde vormen van geld hebben een duidelijk maritiem karakter, hoe gek dat misschien ook klinkt. Eén van de eerste soorten valuta bestond immers uit schelpen. En zelfs één van de moderne verschijningsvormen van geldelijke waarde, namelijk het aandeel, komt uit de zeilwereld. Aan het eind van de 16de eeuw voeren de schepen van de verschillende Nederlandsche compagnieën naar de oost. Er was veel geld te verdienen met de specerijenhandel. Maar al die compagnieën vormden concurrenten van elkaar, terwijl men de handen al vol had aan het beconcurreren van de Spanjaarden en Portugezen. Om de handen ineen te slaan werd in 1602 de Vereenigde Oostindische Compagnie (VOC) opgericht. Verder lezen…
Stad Amsterdam en de oude klippers
Als je Stad Amsterdam ziet liggen met haar drie masten, vijftien ra’s en 15 meter lange boegspriet kijk je anderhalve eeuw terug in de tijd. Het roodharige boegbeeld van de klipper houdt de wereld in haar hand terwijl ze met haar andere hand in de vaarrichting wijst. Om haar middel prijkt het stadswapen van Amsterdam. Om zeker te zijn van aandacht heeft ze een volle borst ontbloot. Alsof ze dat nodig heeft.
Onbekende Beroemdheid Aldert van Nieuwkoop
Aldert van Nieuwkoop wilde de eerste Nederlander zijn die met een zeilboot de wereld rond zou varen. Dat willen er misschien wel meer, maar Van Nieuwkoop vaart in 1946 werkelijk uit, met zijn spitsgatter Alk. Het eerste deel van zijn reis is één en al rozengeur en maneschijn. Na het passeren van de datumlijn keren de kansen. Er komt zelfs een ‘onzichtbare passagier’ aan boord.Op de cover van het boek Met de Alk de wereld rond is een aan de wind varende Alk te zien, onder vol tuig. Er is een aardige zee die de spitsgatter wat lijkt te laten stampen. De lucht is vlekkerig, maar biedt ook blauwe stukken. Het plaatje is sfeervol. Pas na goed kijken zie ik dat er niemand aan dek is. Dat doet me wel erg denken aan de ‘onzichtbare passagier’ waar auteur Kees Borstlap in zijn verhaal over zal spreken. Staat die aan het roer?
Verder lezen…
De uitvinding van waterverplaatsing door Archimedes
Het gewicht van een schip drukken we niet uit in het gewicht van het vaartuig zelf, maar in het gewicht van de hoeveelheid water die het schip verplaatst door zijn, tja, gewicht – en zijn volume. De Wet van Archimedes beweert dat de opwaartse kracht die een object ondervindt even groot is als het gewicht van de hoeveelheid verplaatste vloeistof. En dat gewicht, van die vloeistof dus, is weer afhankelijk van het volume van het object en de dichtheid van de vloeistof. Zolang het gewicht van het object lager is dan dat van het verplaatste water, blijft het object drijven. Dat uitgangspunt had tot gevolg dat men de waterverplaatsing van een scheepsontwerp wilde kunnen vaststellen. Scheepsbouwer Anthony Deane sloeg in 1670 aan het denken en schreef zijn Doctrine for Naval Architecture. Hij deed hierin uit de doeken hoe diepgang en waterverplaatsing zich tot elkaar verhielden. Zo kon men vooraf beoordelen of er nog enkele kanonnen bijgeplaatst konden worden op de oorlogsschepen.
De uitvinding van lengtegraadnavigatie
Voor het bepalen van de breedtegraad is het schieten van een zonnetje afdoende. Maar lengtegraadnavigatie was lange tijd veel moeilijker en onnauwkeuriger. Het was zelfs zo ineffectief, dat er veel levens door verloren gingen. De Britse regering voerde daarom in 1714 de Longitude Act in: degene die met een precieze methode voor het bepalen van de lengtegraad kwam, zou 20.000 pond winnen. De oproep inspireerde veel creatievelingen. Zoals degene die met het idee kwam om op elke lengtegraad een signaalschip voor anker te leggen. Kanonschoten of rooksignalen zouden dan passerende zeelui moeten informeren waar ze zich bevonden. Niet erg praktisch. Horlogemaker John Harrisson wijdde zijn leven aan de ultieme oplossing.
Onbekende Beroemdheid: Frans Berntsen was een romanticus op een boeierschuit
Of Frans Berntsen nou een varende kunstschilder was, of een schilderende zeiler, is moeilijk te definiëren. Misschien is hij beter te typeren als een impressionist. Hij heeft er immers voor gezorgd dat zijn impressies van onze rivierkusten bewaard zijn gebleven.Dit keer geen wereldreiziger in de serie Onbekende Beroemdheid van maandblad Zeilen. Frans Berntsen had voldoende aan zijn trage wereld van breede rivieren door oneindig laagland.
Onbekende Beroemdheid: Dirk Nauta en gestuurd toeval
‘Nauta’ is Latijn voor schipper. Als ik Dirk Nauta vraag naar de relatie tussen zijn achternaam en zijn zeilcarrière zegt hij: ‘Dat is puur toeval.’ Zoals hij zijn hele leven volgens een zigzagkoers vindt verlopen, van het ene toeval naar het andere. Maar Nauta is iemand met een enorme drive. Hij heeft dat toeval wel altijd een nautische kant op geduwd. Toen Dirk Nauta zijn eerste Whitbread zeilde was ik een tiener. Ik was gefascineerd door die race, en daarbij door Dirks achternaam. Die man droop van het nautische leven, dat kon niet anders. Een schrijversleven later ging ik bij Dirk Nauta op bezoek.
Wie heeft alle ontdekkingen bij elkaar op een wereldkaart gekregen?’
‘Ik heb een hele grote wereldkaart op mijn slaapkamer. Ik heb er heel veel vragen over en mijn vader weet ook niet alles.’ Dat schreef Mees van de Schoor uit Amsterdam aan mij, die zich samen met zijn vader Rens van alles afvraagt over wereldkaarten. Wie heeft alle ontdekkingen bij elkaar op een kaart gekregen? Waar komen de lengtegraden vandaan? Waarom zijn dat er 360 en niet bijvoorbeeld 100? Waarom gebruikt men voor het varen zeemijlen in plaats van kilometers?
De uitvinding van de Radio
De Italiaan Guglielmo Marconi (1874) wijdde zijn leven aan de uitvinding van het sturen en ontvangen van radiogolven. Hij baseerde zich daarbij op een ontdekking van de Duitse natuurkundige Heinrich Hertz uit 1887. Die had geconcludeerd dat bepaalde soorten elektrische stromen elektromagnetische straling moesten uitzenden. Hij toonde dat ook aan met een laboratoriumopstelling. ‘Het is van geen enkel nut’, zei hij daar zelf over. Guglielmo Marconi dacht daar anders over.
De uitvinding van Goretex
Bill Gore werd geboren in 1912 in Idaho, waar het landschap bestaat uit rivieren, meren en bergen. Hij verbleef graag outdoors, met rugzak en tent. Gore was ook chemicus. Toen in 1938 Teflon werd ontdekt zag hij een grote toekomst voor deze chemische verbinding. Gore dacht dat als hij de Teflonmoleculen kon oprekken, hij een nieuw materiaal kon verkrijgen dat niet alleen sterk was, maar ook ‘ademend’. Samen met zijn zoon Robert begon hij te experimenten in de kelder van hun huis. Gore-tex werd geboren.
Onbekende beroemdheid: Ton Lemmers is iemand om bij terug te komen
Ton Lemmers is één van de pioniers van de chartervaart. Tegenwoordig zijn het IJsselmeer en de Waddenzee gevuld met ongeveer vijfhonderd charterschepen, toen Ton Lemmers in 1982 begon te charteren was hij zo ongeveer de enige. Op zijn Stella Maris laat hij nog steeds mensen kennis maken met de zee en het plezier van zeilen, als één van de laatsten van de eerste generatie charteraars.
De uitvinding van de nulmeridiaan
Er bestaat maar één gradenboog op onze globe waarvan de positie objectief vast te stellen is. Dat is de evenaar. Alle andere breedtegraden gebruiken deze grootste omtrek rond de aardas als referentie. Echter, voor het aanwijzen van één lengtegraad als moeder aller lengtegraden ontbreekt een objectief ijkpunt. Toch hebben we een standaard nulmeridiaan.
Onbekende beroemdheid: Annie van de Wiele is anderhalve meter zeilgeschiedenis
De Belgen Annie en Louis van de Wiele varen al in 1953 de wereld rond in een zeiljacht. De kleine Annie – ze is 1,5 meter hoog – schrijft een verslag over de reis. (Had ze het niet zelf geschreven, dat van die 1,5 meter, dan had ik het niet genoemd. Ze voelt zich in meerdere opzichten een underdog op zee: vrouw, en nog klein ook.) Anno 2012 is de conclusie dat de reis van de twee vol zit met zeilgeschiedenis.
De uitvinding van de GPS
GPS is begonnen op het land, voor militaire toepassingen. Daarna verhuisde het gebruik grotendeels naar zee, tenminste daar waar het particuliere toepassingen betreft. En inmiddels maakt GPS een bijna onlosmakelijk onderdeel uit van ons moderne leven; te land, ter zee en in de lucht. Lees hier hoe GPS ontstond en hoe het werkt.
De uitvinding van de Mercatorprojectie
Gerardus Mercator, in 2012 precies 500 jaar geleden geboren, bedacht en maakte een revolutionaire manier om de aardbol op een plat vlak weer te geven. Mercator was zeer objectief in zijn werkwijze, en ging daarvoor zeven maanden de gevangenis in. Zijn mercatorprojectie was goed voor zeevarenden, maar slecht voor ons huidige wereldbeeld, want dat is erdoor vervormd geraakt.
De uitvinding van de barometer
De barometer komt voort uit angst. Niet voor een storm, maar voor niks. Horror vacui was een middeleeuwse angst voor de leegte, het niets, de nul. ‘Niets’ kon niet bestaan, want God had immers ‘alles’ geschapen. De Italiaanse wis- en natuurkundige Torricelli bewees in 1643 het tegendeel, met een instrument wat de grondslag zou vormen voor de latere barometer.
Onbekende Beroemdheid: de Olympische ster (van) Bob Maas
Een verhaal over Bob Maas is een verhaal over de Olympische Spelen. Over sterren. Over grote prestaties in een klein bootje. Over zilver dat eerst goud was. Over de soms doffe glans van eremetaal.
In de zomer van de Olympische Spelen van 2012 in Londen blikken we over de schouder van zeiler Bob Maas terug op vier historische Spelen.
(Met vriendelijke dank aan Jules Bänffer voor zijn medewerking. Zie ook www.zeilhelden.nl.)
De uitvinding van de wereldkaart
Het noorden boven, Europa in het midden. Dat lijkt allemaal heel normaal, onvermijdelijk bijna, maar dat is het niet. Het zijn resultaten van menselijke keuzes, waarvan de eerste bepalende gemaakt werden door de Griek Ptolemeus, in de 2de eeuw. Het was wel knap wat hij deed: zittend op een bol van 40.000 kilometer omtrek wist hij de toen bekende wereld verrassend nauwkeurig in kaart te brengen in zijn Geographia.
Theeklipper Cutty Sark leeft haar negende leven
‘Ik sta onder de kiel van Cutty Sark, met ruim twee miljoen kilogram historie boven mijn hoofd. Het is een griezelig idee en een spectaculair gezicht. De strakke lijnen van het onderwaterschip van de oude theeklipper lijken gloednieuw, blinkend door het beslag vanyellow metall dat de ruimte vult. De smalle rompvorm is vanaf de onderkant goed te bewonderen. De glanzende romp is slank en oogt snel. Bezoekers kunnen vrij rondlopen, niet alleen in en op het schip, maar ook eronder. Het is het resultaat van een bijzondere restauratie van deze icoon uit de zeilende koopvaardij.’
De uitvinding van het echolood.
Honderd jaar geleden botste de Titanic op het ijs. De rest is geschiedenis. Die was misschien anders verlopen wanneer de Onzinkbare sonar aan boord had gehad. De keerzijde is, dat het echolood juist is uitgevonden vanwege de beroemde scheepsramp.
Onbekende beroemdheid: Herman Jansen en zijn reis naar ontmoetingen
In de serie ‘Onbekende Beroemdheid’ dit keer een portret van Herman Jansen. Hij voer als eerste Nederlander solo de wereld rond. Westwaarts gaat hij, van 1972 tot 1976, met weinig meer zeilervaring dan een keer bij IJmuiden eruit, naar Scheveningen en weer terug. Jansen reist naar ontmoetingen: met de wereld, andere solozeilers en zichzelf.
Lees hier de delen 1, 2 en 3 van het portret.
De uitvinding van de sextant
Voor niet-gebruikers is het vooral een esthetisch hoogwaardig maar onbegrijpelijk instrument, de sextant. Toch is het werkingsprincipe van het apparaat eenvoudig, met de zon, de horizon en twee spiegeltjes. Isaac Newton ontwikkelde de voorloper van de sextant.
Onbekende beroemdheid: Willy de Roos – Alles is anders in ijskoude wereld
De Belgische Nederlander Willy de Roos presteert het in 1977 om via de noordwestelijke doorvaart van de Atlantische naar de Stille Oceaan te varen. Hij is daarmee de eerste die deze koude klus klaart sinds de legendarische poolreiziger Roald Amundsen in 1906. De Roos’ tocht en aanpak laten zien dat alles aan het zeilen anders wordt wanneer dat boven de poolcirkel plaatsvindt.
De uitvinding van de wind
Wind was er natuurlijk al, maar Sir Francis Beaufort bracht haar in kaart in 1774 vanaf het dek van een schip. ‘Geen vertier’ betekende windkracht 0, en ‘zeilen waaien uit de lijken’ definieerde windkracht 12. Beaufort liet zich inspireren door de Nederlander Jan Noppen, die een molenwindschaal had uitgevonden.
Verder lezen…
Varen naar 1918
‘Kom Michiel, wij gaan nog eventjes de piekeval doorzetten.’ Handelingen op driemastschoener Oosterschelde klinken ook bij windkracht 7 niet moeilijk uit de mond van bemanningslid Jana. Na enkele keren ‘hup, nog eentje’ staat het touw snaarstrak. Het is een belevenis