Over de uitvinding van de Beaufortschaal
Michiel van Straten
Oorlog kan gek genoeg aan de voet staan van vredige uitvindingen. Zo is dat bijvoorbeeld het geval bij de beaufortschaal. De zeevarende ruziemakers Frankrijk en Engeland ontwikkelden in vroeger eeuwen,…
Wetenschap
Wie heeft de sextant uitgevonden?
De oorsprong van de sextant is de jakobsstaf. Dit was een houten, vierkante stok, met daarop een schaalverdeling in graden. Een schuif kon langs deze schaalverdeling verplaatst worden. De waarnemer…
Lengtegraadnavigatie: wat was er zo moeilijk aan?
Voor het bepalen van de breedtegraad was het schieten van een zonnetje afdoende. Lengtegraadnavigatie was lange tijd veel moeilijker en onnauwkeuriger. Het was zelfs zo ineffectief, dat er veel levens…
Over de uitvinding van scheepsweerstand
Als je dan toch met een bootje door het water wilt gaan, waarom dan niet zo snel mogelijk? Maar actie is reactie, zei Newton al in zijn derde wet (uit…
Over de uitvinding van de barometer
De barometer komt voort uit angst. Niet voor een storm, maar voor niks. Horror vacui was een middeleeuwse angst voor de leegte, het niets, de nul. God had immers alles…
Wat zijn isobaren?
Toen ik mijn militaire dienstplicht vervulde, moesten we in onze eerste week een oriëntatieloop doen. Kompas en kaart stonden ons ter beschikking. De kaart stond zo vol met voor ons…
Over Het Mechanisme van Antikythera
Had je ooit gedacht dat een computer zou opduiken als maritieme uitvinding? Ik eigenlijk niet. Totdat ik op het verhaal stuitte van ‘Het Mechanisme van Antikythera’, een computer die in…
Dat de aarde rond is is al duizenden jaren bekend
Waren Columbus en zijn mannen in 1492 bang om van de platte aarde af te vallen, voorbij de horizon? Nee. In de eerste plaats schreef Columbus dat hij zich vooral…
Waterverplaatsing: over de Archimedeskracht
Waterverplaatsing wordt ook wel Archimedeskracht genoemd. Die kracht dankt zijn naam aan de Oudgriekse wis- en natuurkundige Archimedes. Koning Hiëro van Syracuse had aan de geleerde gevraagd of hij kon…
De uitvinding van de weersverwachting
Vroeger zorgden de Griekse goden voor het weer. Zeus deed de hemel bliksemen, Boreas was de noordenwind zelf en zorgde voor stormen en golven, Zephyrus blies uit het westen, en…
Waar komen de 360 graden op onze wereldbol vandaan?
We zijn er zo aan gewend om de wereldbol op te delen in 360 graden dat we ons nauwelijks afvragen hoe dat komt. Hier doen we dat wel. Want waarom…
Wat is astronavigatie?
De eenvoudigste vorm van astronavigatie is misschien wel het waarnemen van een complete omwenteling van de aarde rond haar as – gewoon op het land. Dat waarnemen doe je namelijk…
Waarom kunnen we niet objectief stemmen tijdens verkiezingen?
‘De werkelijkheid is slechts een illusie, zij het een heel hardnekkige’ zei Albert Einstein eens. En hij wist wel iets van relativiteit. Hoewel we vaak denken objectieve beslissingen te nemen,…
Hoe ontstaan ribbeltjespatronen in het zand?
Hoe ontstaan toch die mooie ribbeltjespatronen in het zand. Door de golven van de branding? Of iets anders? Is daar een wetenschappelijke verklaring voor te geven? Studentambassadeur Natuurkunde Johannes Simon…
Hoe worden de bladeren steeds groener?
‘Dank voor de mooie kousen,’ zei John’s moeder tegen hem, ‘maar waarom heb je zulke fel rode uitgekozen?’ John Dalton was ervan overtuigd dat hij blauwe sokken had gekocht. Naast…
Kunnen vrouwen beter multitasken dan mannen?
Je zou bijna concluderen dat we steeds meer op computers willen lijken, als je denkt aan het woord ‘multitasken’. Immers, het is een term die in de jaren zeventig van…
Hebben vrouwen minder ruimtelijk inzicht dan mannen?
In Groot-Brittannië is enkele jaren geleden een wegenkaart verschenen met het zuiden aan de bovenkant en het noorden aan de onderkant. Onze wereld ondersteboven dus. Als doelgroep voor deze kaart…
Waardoor worden bladeren steeds donkerder groen in de zomer?
‘Dank voor de mooie kousen,’ zei John’s moeder tegen hem, ‘maar waarom heb je zulke fel rode uitgekozen?’ John Dalton was ervan overtuigd dat hij blauwe sokken had gekocht. Naast…
Is 2 x zoveel graden Celsius ook 2 x zo warm?
Is het binnen, met de thermostaat op 20° Celsius, twee keer zo warm als buiten, wanneer het daar 10 graden is? En is 22 graden 10% warmer dan 20 graden?…
Is nul een getal?
De vraag of nul een getal is, lijkt op het eerste gezicht misschien te gaan over niets. Maar de Hoogleraar Wiskunde aan de Leidse Universiteit, de heer Hendrik Lenstra, liet…
Wat is het nut van twee neusgaten?
Waarom hebben mensen twee neusgaten? En niet één? Of drie? Is dat iets evolutionairs? Ik had de vraag het liefst voorgelegd aan de grote man achter de evolutietheorie zelf, vooral…
Wat is precies een brok in de keel?
De ontknoping van een romantische film, een emotioneel uitgesproken speech – ieder mens heeft zijn eigen brok-in-de-keel momenten. De vraag waardoor dat gevoel nou precies veroorzaakt wordt, legde ik eens…
Slimme bloembollen?
‘Dat stereotype beeld van Holland met zijn molens, tulpen en klompen is maar onzin hoor,’ zei ik eens tegen een Canadese vriend die ons landje met zijn bezoek kwam vereren.…
Waardoor zet water uit bij bevriezing?
Hoe komt het dat water bij bevriezing uitzet, terwijl alle andere vloeistoffen krimpen bij stolling? Bij de Universiteit van Leiden weet studentambassadeur Natuurkunde Johannes Simon het antwoord: ‘Water zet inderdaad…
Wat is niezen eigenlijk?
Gelukkig behoren mensen als de Britse Donna Griffiths en Michael Hippisley tot de uitzonderingen: Griffiths niesde als twaalfjarig meisje 977 dagen achter elkaar, en de veertienjarige Hippisley zou tijdens een…
Kun je griep tegenhouden met extra vitamines?
Elk jaar krijgen ongeveer 800.000 mensen in ons land griep. Voor de meesten blijft het bij een onschuldige week in bed. Maar, een griepepidemie eist gemiddeld duizend tot tweeduizend doden,…
Kun je verkouden worden van kou vatten?
Een vraag die telkens weer de koude kop op steekt in de winter , is die over ‘kou vatten’. Wat is het eigenlijk, en kun je erdoor verkouden worden? Als…
Uitvinders zijn net mensen
‘Uitvinders’. Laat deze term in je hoofd rondzoemen en je ziet peinzende mannen voor je, zonderlingen, met bril, stofjas, haar in de war en een verwilderde blik in de ogen,…