Een Belgische politicus zei eens: ‘Ik geloof niet in bijgeloof, want dat brengt ongeluk.’ Wat zou hij vinden van de vermeende ongeluksdag vrijdag de 13e? Waar komt dat bijgeloof trouwens vandaan? En zit er nog enige waarheid in genoemd citaat?
In de Verenigde Staten, een land dat in alles groot wil zijn, speelt vrijdag de 13e een veel bepalender rol dan in ons nuchtere landje. Er zijn daar zelfs mensen die op deze dag niet naar hun werk gaan, om zo de kans op onheil te reduceren. Maar niet alleen in de VS, ook in andere landen blijkt men zoveel moeite te hebben met alleen al het getal 13, dat dat daarom veelal gemeden wordt. Bij meerdere vliegmaatschappijen springt de nummering van de rijen van rij 12 naar rij 14; op sommige vliegvelden gebeurt hetzelfde met de aanduiding van de gates, en in veel Amerikaanse gebouwen zult u tevergeefs naar een 13e verdieping zoeken.
Er is een aantal mogelijke verklaring voor de negatieve verwachting bij vrijdag de 13e. Eén ervan heeft te maken met de kruisiging van Jezus, die op een vrijdag plaatsvond. Het getal 12 wordt in de bijbel (en in de numerologie) als volmaakt gezien – een perfectie die door de dertiende aangezetene aan het laatste avondmaal, Judas, op meerdere manieren werd verstoord. Een andere mogelijke verklaring met een religieuze achtergrond heeft te maken met de ondergang van de Tempeliers, een militair ingestelde monnikenorde, op vrijdag 13 oktober van het jaar 1307. Ook is een oorsprong te vinden in de Noorse sage over de God Loki. Deze kwaadaardige God kwam als dertiende en ongenodigde op een wereldfeest, en bracht allerlei onheil over de wereld.
Indachtig de uitspraak van de 19 eeuwse Engelse historicus Henry Thomas Buckle – ‘De enige remedie tegen bijgeloof is wetenschap’ – vroeg ik eens aan het LUMC wat de afgelopen exemplaren van vrijdag de 13e op de spoedeisende hulp heeft opgeleverd. ‘Er is in de cijfers niets terug te vinden van afwijkingen van andere vrijdagen’, aldus Sonja Groen, communicatiemedewerkster. ‘Deze twee vrijdagen gaven een normale drukte.’ Houdt het LUMC op enige manier rekening met het getal 13? ‘Nee hoor’, antwoordt Groen, ‘we nummeren bijvoorbeeld de operatiekamers gewoon door, tot in de twintig.’
Het Centrum voor Verzekeringsstatistiek bekeek naar het aantal verkeersongelukken en brandmeldingen in een jaar, en onderzocht de verhouding tussen die op vrijdag de 13e enerzijds en andere vrijdagen anderzijds. Waar verzekeraars op de meeste vrijdagen ongeveer 7.800 schademeldingen binnen kregen, bleef de teller op een vrijdag de 13de stil staan op gemiddeld 7.500 gevallen. Ook het aantal brandmeldingen op vrijdag de 13de lag net iets lager dan doorgaans op vrijdag. Misschien komt dat, doordat mensen op deze dag iets voorzichtiger doen dan op andere dagen. Dat lijkt erop te wijzen dat er meer waarheid zit in de woorden van de geciteerde Belgische politicus, dan in het bijgeloof zelf.
(Dit stuk is eerder gepubliceerd geweest in het Leidsch Dagblad in de rubriek ‘De Kwestie’.)