Pampus
Wie wel eens op het Markermeer gevaren heeft, heeft misschien ook wel voor Pampus gelegen. Letterlijk. Het bedoelde eiland herbergt een fort dat daar in de negentiende eeuw is gebouwd als onderdeel van de Stelling van Amsterdam. Die stelling, met meerdere forten maar ook locaties waar het land onder water kon worden gezet, vormde een cirkel rond Amsterdam die de hoofdstad moest beschermen tegen van buiten komende vijandelijkheden.
Maar voor de oorsprong van het ‘voor Pampus liggen’ moeten we verder terug, namelijk naar de tijd van de VOC. Pampus was toen helemaal geen eiland, maar een ondiepte. (‘Pampus’ betekende ‘dikke brij’, de slibachtige zeebodem ter plekke.) Deze ondiepte lag in de vaargeul die vanaf de Zuiderzee toegang gaf tot Amsterdam en vormde een obstakel voor diep geladen schepen. Dan waren er mobiele drijvende dokken nodig om de schepen omhoog te brengen en zo voldoende water te creëren tussen kiel en zeebodem. Die dokken heetten kamelen en bestonden uit houten stellages die vol water werden afgezonken rond een schip. Daarna werd het water eruit gepompt en kwam het schip omhoog.
Je kunt je voorstellen dat dat nogal een operatie was en even kon duren. Daarbij kon het tij natuurlijk ook helpen om meer water onder de kiel te krijgen. Wie op getijdewater vaart, weet dat wachten onderdeel kan uitmaken van de planning. Ten slotte kon het in onze Gouden Eeuw nogal druk zijn met uit de Oost teruggekeerde scheepvaart. Al die factoren bij elkaar zorgden ervoor dat de schepen die voor de ondiepte lagen met een oplopende wachttijd te maken hadden.
Wat te doen om de tijd te doden? Drank en vrouwen, was vaak het antwoord. De aan boord gebrachte vrouwen zullen de manschappen in eerste instantie wel actief hebben gemaakt, maar de drank kreeg uiteindelijk meestal toch de overhand, met inactiviteit en lusteloosheid als ultieme gevolg van het ‘wachten’. Zo werd ‘voor Pampus liggen’ synoniem voor uitgeteld zijn, al of niet door drankgebruik.
Dit is een tekstfragment uit het boek ‘100 Maritieme Uitvindingen – van Astronavigatie tot Zeemansgraf‘.