Kaap Hoorn
Rotsen die uitsteken in de zee, zijn natuurlijk niet uitgevonden. Maar iconische kapen waarover elke zeiler spreekt met een mengsel van bewondering en angst wel, al helemaal als ze zelfs hebben geïnspireerd tot het oprichten van een eigen organisatie. Kaap Hoorn is dan ook meer dan een rots. Het is een ijkpunt voor de stoersten onder de zeelui. De kaap in het uiterste Chileense puntje van Zuid-Amerika scheidt niet alleen de Atlantische van de Stille Oceaan, maar ook de mannen van de jongens.
De eerste Europeanen die daar voeren, waren Nederlanders: schipper Willem Corneliszoon Schouten en ontdekkingsreiziger Jacob le Maire en hun bemanning. Ze waren in 1616 op zoek naar een nieuwe westelijke doorgang naar Azië via de Stille Oceaan. De route via Straat Magellaan was een eeuw eerder ontdekt door de Portugees Ferdinand Magellaan, maar was intussen door de VOC toegeëigend als exclusieve vaarweg, net zoals de oostelijke route via Kaap de Goede Hoop. Schouten en Le Maire gingen zuidelijker dan deze Straat. Dat klinkt anno nu misschien niet heel bijzonder, maar dat was het wel. Niemand had dat nog gedaan, en midden in wat wij nu kennen als de Furious Fifties, wisten ze daardoor niet wat ze zouden tegenkomen. In eerste instantie was dat een vaarweg tussen Vuurland op het vasteland en het ten zuidoosten daarvan gelegen Stateneiland, die ze Straat Le Maire noemden. Daarna volgden ze een zuidwestelijke koers, en vonden pas ruimte om weer noord(west)waarts te sturen nadat ze het zuidelijkste eiland aan stuurboord passeerden. Naar de geboorteplaats van schipper Schouten noemden ze dit Kaap Hoorn.
Er is nauwelijks iets aanwezig op de kaap zelf: geen begroeiing, alleen een vuurtoren en een kapel. De vuurtoren is voor het gezonde navigatieverstand, de kapel voor degene voor wie dat niet voldoende is en hogere machten aan zijn zijde wil. Daarbuiten wordt de Kaap en de omringende zee vooral bewoond door stormen: zo’n tweehonderd dagen per jaar. Zie daar maar eens een goed weather window te vinden.
Dit is een tekstfragment uit het boek ‘100 Maritieme Uitvindingen – van Astronavigatie tot Zeemansgraf‘.
Als je vanuit een van de Europese kusten naar het verre oosten wilde varen, moest dat vóór de opening van het Suezkanaal (in 1869) via Kaap de Goede Hoop of Kaap Hoorn. Lange, gevaarlijke routes. Een mogelijk alternatief was de zogenoemde noordoostelijke doorvaart, die lange tijd echter vooral een theoretische mogelijkheid vormde. De ontwikkeling van vaarroutes boven Siberië kwam vooral van de mensen die op het aangrenzende land woonden: Russen.
Al in de elfde eeuw onderzochten handelaren die de Witte Zee (ten oosten van Scandinavië) bevoeren, hoe ze vanaf daar verder oostwaarts zouden kunnen varen. Pakijs hield hen veelal tegen. Het idee voor een vaarroute door de Noordelijke IJszee die tussen de Atlantische en Grote Oceaan loopt, werd in 1525 bedacht door de Russische diplomaat Dmitri Gerasimov. Vanuit het westen begonnen zeevarenden uit Nederland, Engeland, Denemarken en Noorwegen te zoeken naar een doorgang. Daar slaagde niemand in, vanwege de constant dichtgevroren wateren.
De beroemdste poging is die van onze landgenoot Willem Barentsz. Na twee mislukkingen moet hij misschien gedacht hebben dat driemaal scheepsrecht was, en voer in 1569 uit voor een ultieme poging. Hij ontdekte Spitsbergen en Bereneiland, kwam vast te zitten op Nova Zembla, bouwde er zijn Behouden Huys en werd daar tenslotte wereldberoemd mee. Maar verder oostwaarts varen ging niet; Barentsz vluchtte westwaarts in een sloep, terug richting huis, samen met zestien anderen. Eén van hen was Gerrit de Veer, die een verslag over hun reis schreef dat nog steeds verkrijgbaar is. Barentsz overleefde de terugtocht niet.
In 2009 werd de noordoostelijke doorvaart voor het eerst geslecht, door twee Duitse schepen, met de hulp van global warming en smeltend ijs.
Dit is een tekstfragment uit het boek ‘100 Maritieme Uitvindingen – van Astronavigatie tot Zeemansgraf‘.