‘Dank voor de mooie kousen,’ zei John’s moeder tegen hem, ‘maar waarom heb je zulke fel rode uitgekozen?’ John Dalton was ervan overtuigd dat hij blauwe sokken had gekocht. Naast kleurenblind was hij ook natuurkundige. Hij werd de eerste die wetenschappelijk onderzoek naar kleurenblindheid deed, in 1794, dat sindsdien ook wel Daltonisme wordt genoemd.
Iedereen die geen last van die erfelijke aandoening heeft, ziet de lichtgroene bladeren aan de bomen in de loop van de zomer steeds donkerder groen worden. Waardoor ontstaat die kleurverandering? Professor Huub Linthorst van het Biologie Instituut van Leiden legde me eens uit: ‘Het groen dat we zien is chlorofyl, een bladkleurstof. Dat zit in chloroplasten, de zogenaamde bladgroenkorrels. Chlorofyl zet licht om in chemische energie, waarmee de plant suikers maakt uit water en CO2. Dat proces heet fotosynthese. Als in de lente het nieuwe blad aan de bomen komt, bevatten de bladcellen nog weinig bladgroenkorrels. Naarmate de cellen zich verder ontwikkelen, worden er meer chloroplasten gemaakt.’ Dus meer bladgroenkorrels betekent meer groen? ‘Dat is nog niet het hele verhaal, want de hoeveelheid chlorofyl per chloroplast neemt ook nog eens toe. Zo wordt het blad dus donkerder groen.’
(Fotosynthese is een proces dat voor de plant van levensbelang is. Bijna alle leven op aarde is er van afhankelijk. Het was de 18e eeuwse Nederlandse arts en bioloog Johannes Ingenhousz, die onder andere in Leiden had gestudeerd, die ontdekte dat er licht nodig was voor fotosynthese. Hij kreeg door dat fotosynthese pas begon te werken als de zon opkwam, en stopte bij zonsondergang.)
Na de zomer komt de herfst; hoe zit het dan met de kleurverandering? Linthorst: ‘De cellen produceren naast het bladgroen ook nog allerlei chemische verbindingen die ophopen in de vacuole, een blaasje. Die verbindingen zijn vaak rood/bruin gekleurd. Deze geven hun kleur aan het herfstblad nadat daarin het groene chlorofyl is afgebroken.’
(Dit is een bewerking van een tekst die eerder gepubliceerd is geweest in de rubriek De Kwestie van het Leidsch Dagblad.)